Podczas zwykłego spaceru dotleniamy się, odpoczywamy, a przy okazji poprawiamy sobie także samopoczucie. To właśnie na zewnątrz, niesforne niemowlaki dużo lepiej (i dłużej śpią), a starsze dzieci im częściej przebywają na świeżym powietrzu, tym rzadziej chorują.

„Na ŚWIEŻYM powietrzu”… No właśnie – sęk w tym, że to nasze polskie powietrze jest jednym z najgorszych, bo najbardziej zanieczyszczonych na świecie. Jego stan równać się może w pewnych okresach i miejscach, z tym znad Szanghaju i Pekinu – czyli z mekk światowego smogu.

Według szacunków Komisji Europejskiej z powodu zanieczyszczenia powietrza każdego roku przedwcześnie umiera ok. 42 000 mieszkańców Polski. Europejska Agencja Środowiska szacuje, że każdego roku zanieczyszczone powietrze przyczynia się w Polsce do śmierci 43 tys. ludzi. Dla porównania: każdego roku w Polsce w wypadkach ginie ok. 3300 osób – czytamy na stronie Polskiego Alarmu Smogowego.

Problem smogu nie dotyczy tylko Krakowa czy Warszawy, choć w tych miastach w kontekście zanieczyszczenia powietrza było ostatnio w mediach najgłośniej. Według raportu WHO, 33 z 50 miast z najgorszym powietrzem w Unii Europejskiej leży właśnie w Polsce (a badaniem objęte były tylko te miasta, które mają stacje pomiarowe)!

Najczystsze są tereny północnej i wschodniej Polski, choć i tam nie jest tam „idealnie” (no może poza Słupskiem, które wg Państwowego Monitoringu Środowiska jest jedynym polskim miastem spełniającym normy jakości powietrza). Na pozostałych obszarach normy czystości (zanieczyszczenia) powietrza bywają przekraczane kilkunastokrotnie i wielokrotnie.

Czym jest smog?

Smog to w dużym uproszczeniu spalinowa mgła – negatywny efekt działalności człowieka, w połączeniu z niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi. Gdy powietrze jest bardzo zanieczyszczone a do tego pojawią się mgły i bezwietrzna pogoda, wówczas zawiesiny pyłów emitowanych do atmosfery utrzymują się na wysokości zagrażającej naszemu zdrowiu i życiu. Po prostu bezpośrednio tym oddychamy. A czym dokładnie?

W polskim powietrzu znaleźć możemy zawieszone pyły (o różnej wielkości cząsteczek – im mniejsze, tym groźniejsze) z drobinkami sadzy, dwutlenek siarki, tlenki azotu, metale ciężkie i rakotwórcze: wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne oraz diotoksyny.

Sami się trujemy – sami działajmy

Najszybciej za taki stan rzeczy (powietrza) skłonni byśmy byli obarczyć przemysł oraz spaliny wydobywające się z poruszających się po naszych drogach aut. Jednak za gros tych zanieczyszczeń, bo ponad 50% (pył PM10) oraz prawie 90% (rakotwórczy bezo(a)piren) odpowiada tak zwana „niska emisja”, czyli to, co produkujemy my sami ogrzewając nasze domy.

Jesteśmy czerwoną alarmująca smogową plama na mapie Europy. Co możemy zrobić by znów móc przebywać na prawdziwie świeżym powietrzu i czerpać pełnymi garściami z jego dobrodziejstw?

• Nie palmy w naszych piecach grzewczych, śmieci ani niskiej klasy paliwa energetycznego, a w miarę możliwości zmieńmy nasz sposób ocieplania na domu na jak najbardziej ekologiczny (pompy ciepła lub piece gazowe wysokiej klasy).
• Bądźmy czujni na to, co wydobywa się z kominów domów naszych sąsiadów. Zawsze można wezwać straż miejską, powołując się na podejrzenie popełnienia wykroczenia polegającego na spalaniu odpadów. Zanim jednak podejmiemy takie kroki, edukujmy ludzi z naszego otoczenia, uczulajmy ich na to, co wdychamy i jakie są i mogą być tego konsekwencje.
• Świadomość społeczna problemu rośnie miedzy innymi przez oddolne akcje nagłaśniane w mediach. Dzięki społecznym naciskom powstają też regionalne i rządowe programy, które mają na celu poprawienie jakości powietrza, którym oddychamy.
• Na szczeblu samorządowym - wymieniane są piece cieplne (te między innymi też dzięki dotacjom unijnym), podłączane są kolejne domy do miejskich sieci ciepłowniczych, monitorowana jest jakość powietrza i pojawiają się ostrzeżenia dla mieszkańców w okresach, gdy jest ona szczególnie niesprzyjająca.

Do czasu polepszenia się sytuacji, nie powinniśmy ruszać się z domu?

Rzeczywiście, gdy normy zanieczyszczenia powietrza są przekroczone, to jeśli tylko możecie, zostańcie w domu. Dotyczy to zwłaszcza kobiet ciężarnych, dzieci, osób starszych i wszystkich, którzy przewlekle chorują (szczególnie na choroby układu oddechowego i krążenia). Jeśli musimy poruszać się po mieście podczas alarmu smogowego, nośmy specjalne maski np. z filtrem HEPA.

Jakość powietrza sprawdzać można dzięki ogólnodostępnym aplikacjom mobilnym, a także m.in. na stronach internetowych Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska. Jeśli mieszkamy na obszarze, na którym szczególnie często występuje problem smogu, warto rozważyć inwestycję w domowy oczyszczacz powietrza.

Gdy zagrożenia nie ma, warto i trzeba oddawać się rekreacji ruchowej na zewnątrz. Jeśli możemy, wybierzmy się jednak raczej do lasu, niż do centrum miasta wzdłuż ruchliwych arterii ulicznych i w towarzystwie uroczej dyskusji, a nie papierosowego dymka. Wspomóc nasz organizm w walce z zanieczyszczonym powietrzem może też zdrowa dieta (nie zapominajmy o częstym piciu wody).

Szukajmy też miejsc wolnych od smogu i starajmy się tam wypoczywać jak najczęściej – podczas ferii zimowych, wakacji, a nawet weekendu i tam oddychajmy do woli. Wybierając cel podróży, nie kierujmy się jedynie „opinią”, a sprawdźmy dane dotyczące czystości powietrza. Wiele, zwłaszcza górskich miejscowości, które z racji „dobrego” klimatu nawet pobierają opłatę klimatyczną, robią to „bezprawnie”, bo… powietrze jest tam po prostu szkodliwe.

Bądźmy czujni, edukujmy siebie i nasze otoczenie, mobilizujmy władze do działania. Nie bójmy się wychodzić na zewnątrz, ale róbmy to z rozsądkiem i miejmy nadzieję, że już za kilka lat będziemy mogli, w każdym zakątku naszego kraju, odetchnąć pełną piersią – bez szkody dla naszego zdrowia.