Okres świąt Bożego Narodzenia i następujący po nim karnawał to wyzwanie zarówno dla lekarza, jak i pacjenta. Jak pogodzić ograniczenia dietetyczne wynikające z cukrzycy z uginającym się od smakołyków stołem? Czy można w racjonalny sposób przygotować pacjenta i jego rodzinę na zdrowe przeżycie świąt? Czy jeden z najpiękniejszych okresów w roku musi być czasem wyrzeczeń dla diabetyka? Spróbujmy uczulić chorych na potencjalne pułapki dietetyczne, które mogą doprowadzić do znacznego pogorszenia metabolicznego wyrównania choroby.

Dieta diabetyka nie powinna odbiegać od podstawowych zaleceń żywieniowych dla zdrowego człowieka, a układając razem z nim menu powinniśmy uwzględnić współistniejące schorzenia, tryb życia, indywidualne upodobania żywieniowe i możliwości chorego. Indywidualizacja postępowania, na którą obecnie kładzie się tak duży nacisk w terapii farmakologicznej chorego na cukrzycę, dotyczy również diety. Dla każdego pacjenta należy indywidualnie ustalić dobowe zapotrzebowanie kaloryczne, dokonać podziału kalorii na poszczególne posiłki i omówić z nim źródła pozyskiwania „zdrowych” kalorii. Należy uświadomić pacjentom, że święta, które dla niektórych trwają od Wigilii do Nowego Roku, nie powinny być okresem wakacji od przestrzegania zaleceń dietetycznych. Cukrzyca w tym okresie też nie robi sobie urlopu.

W święta jeszcze trudniej niż zwykle oprzeć się pokusom. Dlatego ważne jest, aby właśnie w okresie przedświątecznym w trakcie rutynowej wizyty uczulić chorego i jego rodzinę na pułapki dietetyczne. War to przypomnieć pacjentowi, że już przedświąteczne zakupy, kiedy do koszyka wędrują produkty do przygotowywanych później bożonarodzeniowych potraw, powinny być przemyślane i, niestety, podporządkowane chorobie.

Chory powinien więc przestrzegać następujących ogólnych założeń: unikać węglowodanów prostych, aż do ich prawie całkowitej eliminacji, spożywać często małe posiłki (4–6 razy na dobę), unikać tłuszczów nasyconych i soli, dbać o prawidłowe nawodnienie (wypijać na dobę od 1,5 do 2,0 litrów płynów niezawierających cukrów) oraz spożywać odpowiednią ilość błonnika. Odpowiednio skomponowany świąteczny jadłospis pozwoli później pacjentom czerpać radość ze wspólnego ucztowania, nie doprowadzając do rozregulowania choroby i wynikających z tego następstw.

Jak określić ilość kalorii odpowiednią dla chorego?

Przy określaniu całkowitego dobowego ładunku kalorycznego diety należy uwzględnić różne czynniki dodatkowe. Ogólne zapotrzebowanie na kalorie dla chorego z prawidłową masą ciała (mc.) wynosi 20 kcal na kilogram mc. na dobę, czyli dla osoby ważącej 70 kg będzie to 1400 kcal na dobę. Zapotrzebowanie kaloryczne wzrasta wraz z aktywnością pacjenta (najmniejsze jest przy siedzącym, a największe przy bardzo aktywnym trybie życia), a także w okresie rekonwalescencji po ciężkiej chorobie, wzrastania u młodzieży i w przypadku ciąży.

W przypadku chorych z nadwagą, gdzie wskazany jest ubytek masy ciała można zastosować dietę o zredukowanej zawartości cukrów prostych i tłuszczów. Zmniejszając wartość kaloryczną o 500–1000 kcal na dobę w stosunku do wyjściowej diety chorego, możemy uzyskać ubytek masy ciała około 1 kg na tydzień.

Ale czy kalorie należy liczyć nawet wtedy, gdy w domu pachnie świerkiem, a w kuchni unosi się zapach świątecznych potraw? Niestety tak. Chorzy na cukrzycę powinni ściśle przestrzegać zaleceń swojego lekarza i nie robić odstępstw od diety. W czasie świąt war to zwracać uwagę nie tylko na ilość kalorii, ale głównie na ich jakość. Zadbajmy, aby źródłem kalorii nie były cukry proste (słodycze) czy tłuszcze nasycone (mięsa i wszelkie pieczyste, śmietany, masło).